Azərbaycanın vergi sistemi
Azərbaycanda üç pilləli vergi sistemi mövcuddur:
ümummilli (bütün ölkə üçün məcburi), Naxçıvan Muxtar Respublikasının vergiləri və yerli vergilər.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası dövlətin ali qanunudur. Konstitusiyanın 73-cü maddəsi vətəndaşların qanunla müəyyən edilmiş vergi və rüsumları ödəmək öhdəliyini elan edən, eləcə də qanuni əsaslar olmadığı və qanunla müəyyən edilmiş məbləğlərdən artıq vergi və rüsumların yığılmasından qorunmanı təmin edən vergi qanunvericiliyinin ümumi deklarativ müddəasını ehtiva edir. Konstitusiyaya görə, yeni vergi və rüsumların tətbiqi səlahiyyəti yalnız müvafiq səviyyəli qanunvericilik orqanlarına məxsusdur.
Vergi qanunvericiliyi milli və yerli qaydalarda, eləcə də Naxçıvan Muxtar Respublikasının qaydalarında müəyyən edilir. Əsas belə tənzimləyici akt Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsidir. Bu Məcəllə, dövlət və bələdiyyə səviyyələrində vergilərin siyahısını, eləcə də Naxçıvan Muxtar Respublikasının büdcəsi tərəfindən toplanan vergiləri müəyyən edir. Məcəllə qanunvericiliyin ümumi prinsiplərini tənzimləyir, vergi münasibətləri tərəflərinin hüquq və vəzifələrini müəyyən edir, vergi qanunvericiliyinin pozulmasına görə məsuliyyət müəyyən edir və vergi auditi prosedurlarını, eləcə də vergi vəzifəli şəxslərinin hərəkətlərindən şikayət vermə müddətlərini və prosedurlarını ətraflı şəkildə əks etdirir.
Aşağıda, Azərbaycanda tutulan vergilərin əsas məqamları ilə tanış ola bilərsiniz:
• hüquqi şəxslərə və ya xarici şirkətlərin filiallarına tətbiq edilən korporativ gəlir vergisi 20% dərəcəsi ilə tutulur;
• müvafiq prosedura uyğun olaraq texnologiya parkının qeydiyyat şəhadətnaməsi almış texnologiya parkının rezidenti bir sıra vergi güzəştlərindən və azadolmalarından yararlana bilər;
• əlavə dəyər vergisinin (ƏDV) məqsədləri üçün qeydiyyata alınmamış və ardıcıl 12 aylıq dövrün istənilən ayında (aylarında) vergi tutulan əməliyyatların həcmi 200.000 manat və ondan az olan şəxslər sadələşdirilmiş verginin ödəyicisi olmaq hüququna malikdir. 2026-cı ildən etibarən vergi tutulan əməliyyatların həcmi müəyyən edilərkən vergi ödəyicisinin pərakəndə ticarət və vergi orqanında uçotda olmayan şəxslərə göstərilən xidmətlər üzrə nağdsız qaydada POS-terminal vasitəsilə aparılan ödəmələr əsasında formalaşan dövriyyəsi 0,5 əmsal tətbiq edilməklə nəzərə alınacaq. Beləliklə, sadələşdirilmiş verginin ödəyicisi olmaq hüququ müəyyənləşdirilərkən artıq vergi ödəyicisinin pərakəndə ticarət və vergi orqanında uçotda olmayan şəxslərə göstərilən xidmətlər üzrə nağdsız qaydada POS-terminal vasitəsilə aparılan ödəmələr əsasında formalaşan dövriyyəsi 0,5 əmsal tətbiq edilməklə nəzərə alınacaq.
• ticarət xidmətləri təklif edən sadələşdirilmiş vergi ödəyiciləri illik mənfəətlərindən 6% dərəcəsi ilə vergiyə cəlb olunacaqlar;
• ictimai iaşə fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslər 8% dərəcəsi ilə vergiyə cəlb olunurdular. 2026-cı ilin əvvəlindən həmin şəxslər tərəfindən dövlət büdcəsinə ƏDV hesablanarkən onların nağdsız qaydada ödəmələr əsasında formalaşan dövriyyəsinin 50 %-nin ƏDV tutulan ümumi dövriyyələrindən çıxılması, sadələşdirilmiş vergi ödəyən həmin şəxslər üzrə nağdsız dövriyyənin 6 % dərəcə ilə sadələşdirilmiş vergiyə cəlb olunması nəzərdə tutulmuşdur.
• Rezident hüquqi şəxs dividendləri iştirakçılar arasında bölüşdürərkən ödəmə mənbəyində 5% məbləğində vergi tutmalıdır. Dividend vergisinə bənzər şəkildə, qeyri-rezidentin Azərbaycandakı daimi nümayəndəliyindən xalis mənfəətdən qeyri-rezidentə (baş ofisə) ödənişlər 5% (2025-ci ilə qədər 10%) vergiyə cəlb edilir. Rezident hüquqi şəxslər və fərdi sahibkarlar risklərin sığortası və ya təkrar sığortası üçün sığorta haqlarının 4%-ni, beynəlxalq nəqliyyat və beynəlxalq telekommunikasiya xidmətləri üçün ödənişlərin isə 6%-ni çıxmalıdırlar.
• Qeyri-rezident hüquqi şəxslərin və fərdi sahibkarların xidmət göstərilməsindən və ya işlərin görülməsindən əldə etdikləri gəlir, eləcə də Azərbaycandakı mənbələrdən əldə etdikləri digər gəlirlər 10% vergi tutulmasına məruz qalır. Təcrübədə, xidmətlər Azərbaycandan kənarda göstərilsə belə, Azərbaycandakı xidmətlər üçün mənbədə tutulan vergilərin əksəriyyəti bu müddəaya məruz qalır - gəlir və ya mənfəət mənbəyi Azərbaycan olduğu müddətcə, xidmətlər üçün vergi tutulmadan çıxılır.
• Rezidentlərdən və qeyri-rezidentlərin Azərbaycandakı daimi nümayəndəliyindən, o cümlədən aşağı vergili yurisdiksiyalarda qeydiyyatdan keçmiş hüquqi şəxslərdən və ya bu cür hüquqi şəxslərin üçüncü ölkələrdəki filial və nümayəndəliklərindən bank hesablarına edilən ödənişlər əlavə 10% ödəmə mənbəyində tutulur. Aşağı vergili yurisdiksiyaların siyahısı hər il Azərbaycan Prezidenti tərəfindən təsdiq edilir.
• Azərbaycanda istifadə edilən daşınar əmlak və Azərbaycanda yerləşən daşınmaz əmlaka görə alınan icarə haqları 14% ödəmə mənbəyində tutulur.
• Royaltidən alınan ödənişlər 14% ödəmə mənbəyində tutulur.
• Banklar qeyri-rezidentlər tərəfindən təqdim edilən elektron pul hesablarına köçürülən vəsaitin 10%-ni çıxmalıdırlar.
İşəgötürən (dövlət orqanı və ya neft-qaz sənayesində) işçilərə əmək haqqı, mükafatlar və digər oxşar gəlirlər kimi ödənilən ödənişlərin 14%-ni və ya 25%-ni çıxmalıdır. 2025-ci ilin sonunadək özəl qeyri-neft sektoru ayda 8000 AZN-ə qədər gəlir vergisindən azad idi. Azərbaycanda 2019-cu ildən qüvvədə olan, qeyri-neft-qaz və qeyri-dövlət sektorlarında çalışanlar üçün nəzərdə tutulmuş gəlir vergisi ilə bağlı güzəşt ləğv edilmişdir. 2026-cı ildə aylıq gəliri 2 500 manata qədər olanlar bunun 3 %-i qədər vergi ödəyəcək. Bu nisbət 2027-ci ildə 5 %, 2028-ci ildən isə 7 % olacaq. Aylıq gəliri 2 500 manatdan 8 000 manata qədər olanların vergisi 2026-cı ildə 75 manat, eləcə də 2 500 manatdan 8 000 manata qədər hissənin 10 %-i qədər, 2027-ci ildə 125 manat, eləcə də 2 500 manatdan 8 000 manata qədər hissənin 10 %-i qədər, 2028-ci ildən isə 175 manat, eləcə də 2 500 manatdan 8 000 manata qədər hissənin 10 %-i qədər olacaq.